ZDALNE NAUCZANIE - HISTORIA KLASA VII 21.05.2020r.
Temat lekcji: Zamach majowy i rządy sanacji.
Cel lekcji: uczeń wie jakie były przyczyny zamachu majowego, zapisy konstytucji kwietniowej i rządy sanacji.
I. Przeczytaj informacje z podręcznika od str.240 do str.244
II. Obejrzyj filmik : https://www.youtube.com/watch?v=hisidMaOMiQ
III. Przepisz notatkę lekcji do zeszytu:
NOTATKA
Nieskuteczność demokracji parlamentarnej spowodowała, że Józef Piłsudski obalił dotychczasowy rząd i przejął władzę. Rozpoczął się okres rządów tzw. sanacji.
Geneza
– wycofanie się Piłsudskiego z życia politycznego (krytyka demokracji parlamentarnej)
–niestabilność rządów parlamentarnych
– kryzys gospodarczy (wojna celna z Niemcami, drożyzna, protesty robotników tłumione siłą przez policję)
– pogorszenie pozycji Polski na arenie międzynarodowej (zbliżenie radziecko-niemieckie, 1925 układ w Locarno)
– oczekiwanie “sanacji”, tzn. uzdrowienia życia politycznego w Polsce
- 10 V 1926 powołanie nowego prawicowego rządu “Chjeno -Piasta” (premier Wincenty Witos)
Zamach majowy 1926
Część oficerów WP – dawnych legionistów – poprosiła Piłsudskiego (mieszkającego wówczas w Sulejówku) o interwencję, ofiarując pomoc swoich oddziałów przebywających na ćwiczeniach w okolicy Warszawy.
12 V 1926 spotkanie Józefa Piłsudskiego z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim na moście Poniatowskiego (żądanie dymisji rządu – odrzucone)
12-14 V 1926 walki w Warszawie między wojskami wiernymi rządowi a wojskami popierającymi Piłsudskiego (400 zabitych), zakończone kapitulacją sił rządowych oraz dymisją prezydenta i rządu
1 VI 1926 – nowy prezydent Ignacy Mościcki, premier Kazimierz Bartel (Piłsudski ministrem spraw wojskowych)
2 VIII 1926 “nowela sierpniowa” – poprawki do konstytucji zwiększające uprawnienia prezydenta (prawo do rozwiązania parlamentu, prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy)
Rządy sanacyjne 1926-1939
Ugrupowanie popierające Piłsudskiego i jego rządy w latach 1926-1939 – “sanacja” (od łac. sanatio – “uzdrowienie”)
Józef Piłsudski podejmował główne decyzje dotyczące polityki.
Ministrami zostawali często dawni oficerowie legionowi (“rządy pułkowników”). Z tego powodu rządy sanacyjne określa się mianem “rządów autorytarnych”.
autorytaryzm – system rządów, w którym władza jest skupiona w rękach jednej osoby, kontrolującej instytucje i życie publiczne (m.in. przy pomocy wojska, policji politycznej i cenzury)
Wybory parlamentarne w okresie sanacyjnym:
– 1928 ugrupowanie polityczne sanacji – Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR) – otrzymało większość mandatów, ale niewystarczającą do zmiany konstytucji
– 1930 wybory “brzeskie” (tak nazwane, ponieważ większość liderów opozycji była uwięziona w twierdzy w Brześciu) – wygrana BBWR, eliminacja opozycji
– 1935 i 1938 wybory wg nowej konstytucji (posłami zostali wyłącznie kandydaci sanacji i mniejszości narodowych, ale parlament miał już niewielkie znaczenie)
Opozycja centrolewicowa
– 1929 zał. Centrolew (PPS, PSL-Wyzwolenie, PSL-Piast) – rozpad po porażce wyborczej w “wyborach brzeskich”
– 1931-1932 “proces brzeski” – wyroki więzienia dla kilkunastu działaczy Centrolewu (m.in. Wincentego Witosa)
Opozycja prawicowa:
– 1926 zał. Obóz Wielkiej Polski – OWP (Roman Dmowski; krytyka sanacji, wzmocnienie władzy wykonawczej, polonizacja mniejszości narodowych, katolicyzm religią panującą)
– 1928 zał. Stronnictwo Narodowe – SN (krytyka sanacji, “katolickie państwo narodu polskiego”, hierarchiczna organizacja społeczeństwa)
– bardziej radykalni działacze SN tworzyli własne ugrupowania (np. Obóz Narodowo-Radykalny – ONR)
– ugrupowania narodowe były represjonowane przez władze (wyroki dla działaczy, konfiskata publikacji, urzędowe rozwiązywanie)
Przeciwników rządu więziono bez wyroku w obozie w Berezie Kartuskiej (łącznie około 3000 osób, z czego połowę stanowili komuniści, a resztę narodowcy, ludowcy i nacjonaliści ukraińscy).
24 IV 1935 nowa konstytucja (tzw. konstytucja kwietniowa):
– zniesienie trójpodziału władz – “jednolita i niepodzielna władza państwowa skupiająca się w osobie Prezydenta Rzeczypospolitej” (kontrola prezydenta nad parlamentem, rządem, sądownictwem, siłami zbrojnymi)
– prezydent wybierany na 7 lat i odpowiedzialny “przed Bogiem i historią”
– prawo prezydenta do mianowania następcy na wypadek wojny
– zmniejszony i ograniczony w uprawnieniach parlament
– utrzymanie praw obywatelskich z konstytucji marcowej
– nadrzędne znaczenie państwa (jako “dobra wspólnego wszystkich obywateli”) i jego celów
W miejsce BBWR powołano Obóz Zjednoczenia Narodowego – OZN (tzw. Ozon).
Skutki rządów sanacyjnych
1) pozytywne:
– częściowe ustabilizowanie życia politycznego
– wprowadzenie dobrej jakości regulacji prawnych (wiele aktów prawnych było stosowanych jeszcze długo po II wojnie światowej, a kilka obowiązuje do dzisiaj)
– częściowa naprawa gospodarki
– przepis konstytucji kwietniowej o wyznaczeniu następcy prezydenta na wypadek wojny umożliwił przetrwanie głównych struktur państwowych w czasie II wojny światowej
2) negatywne:
– ograniczenie wolności słowa i działania opozycji
– zła polityka kadrowa (awansowanie posłusznych, choć często niekompetentnych)
– opóźniona modernizacja wojska (mimo znacznie większych możliwości, niż w okresie rządów parlamentarnych) – rezultatem było nieprzygotowanie do II wojny światowej
– nieskuteczna polityka zagraniczna
Pracujemy na Discord!
Miłej pracy! Barbara Rój
